Odpowiedzialność członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością za zobowiązania spółki
Jedną z przyczyn, która czyni tworzenie i uczestniczenie w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością atrakcyjnym jest fakt, że jako spółka kapitałowa stanowi ona oddzielny podmiot prawa, który odpowiada za zobowiązania własnym, odrębnym majątkiem. Dzięki temu ryzyko prowadzonej działalności oddalone jest od majątków osobistych osób fizycznych powiązanych ze spółką. Jednak czy osoby kierujące spółką, niezależnie od podejmowanych w ramach spółki decyzji, nie muszą się nigdy obawiać sięgnięcia do ich aktywów przez wierzycieli spółki?
Odpowiedź na powyższe pytanie znajduje się w art. 299 Kodeksu spółek handlowych, który w §1 stanowi Jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania.
Przy spełnieniu więc odpowiednich przesłanek wierzyciel niezaspokojony z majątku spółki nie pozostaje bezradny i może podjąć dalsze kroki prawne. Ze względu na to, że jest to jednak odpowiedzialność uzupełniająca warunkiem próby wyegzekwowania należności od samego członka zarządu jest wcześniejsze bezskuteczne dochodzenie roszczenia od spółki.
W omawianej sytuacji na wierzycielu spoczywa obowiązek przedstawienia tytułu egzekucyjnego stwierdzającego przysługującą mu wobec spółki wierzytelność istniejącą w czasie pełnienia funkcji przez danych członków zarządu. Będzie to najczęściej prawomocny wyrok z klauzulą wykonalności. Wierzyciel zobowiązany jest, ponadto, udowodnić bezskuteczność egzekucji wobec spółki. W praktyce dokumentem stwierdzającym powyższe będzie najczęściej postanowienie komornika o umorzeniu postępowania egzekucyjnego wobec bezskuteczności egzekucji.
Zgodnie z orzecznictwem na podstawie art. 299 wierzyciel uprawniony jest do dochodzenia od członka zarządu nie tylko należności głównej, ale także kosztów procesu, kosztów postępowania egzekucyjnego umorzonego z powodu bezskuteczności egzekucji oraz odsetek ustawowych od należności głównej. Co więcej, od tak ustalonych kwot wierzyciel może żądać dalszych odsetek ustawowych za opóźnienie liczonych od bezskutecznego upływu terminu wyznaczonego członkowi zarządu w wezwaniu do zapłaty.
Odpowiedzialność członków zarządu ma charakter odpowiedzialności solidarnej, dlatego też możliwe jest dochodzenie jednym pozwem należności od wszystkich zobowiązanych członków zarządu.
Należy jednak pamiętać, że ustawodawca wyposażył członka zarządu w pewne środki obrony, dzięki którym może skutecznie zniweczyć żądaniami wierzyciela. Są nimi:
- wykazanie, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu,
- wykazanie, że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z jego winy,
- wykazanie, że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu wierzyciel nie poniósł szkody.
Co ważne, dzięki ustanowionemu na korzyść wierzyciela domniemaniu winy członka zarządu, obowiązek wykazania którejś z przesłanek spoczywa na członku zarządu podejmującemu obronę przeciwko żądaniu wierzyciela. Jest to konsekwencja nieprawidłowego prowadzenia spraw spółki, pogłębiającego jej niewypłacalność oraz narażania wierzyciela na szkodę w postaci niemożności zaspokojenia swojej wierzytelności w części lub w całości.
Na korzyść wierzyciela przemawia również fakt, że prawomocne postanowienie komornika o umorzeniu egzekucji jest taktowane w orzecznictwie jako dokument urzędowy, co sprawia, że istnieje szansa na uzyskanie przed sądem nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym, który stanowi tytuł zabezpieczenia, wykonalny bez nadawania mu klauzuli wykonalności.
Podsumowując, nierzetelne prowadzenie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością może rodzić negatywne konsekwencje po stronie członków zarządu spółki. Co więcej, ustanowione przez ustawodawcę domniemania ułatwiają wierzycielom odzyskiwanie należności z majątków osobistych członków zarządu. Omówione postępowanie nie wyłącza jednakże dochodzenia naprawienia szkody na zasadach ogólnych.