Wpływ pandemii na bieg terminów sądowych i terminów przedawnienia

Sam termin ,,siły wyższej”, pomimo doniosłego znaczenia dla całego systemu prawnego, nie doczekał się jeszcze ustawowej definicji, a przesłanki siły wyższej zostały wypracowane na podstawie orzeczeń sądów.

Analizując orzeczenia sądów można wyodrębnić definicję siły wyższej jako zewnętrzne zdarzenie, niemożliwe do przewidzenia i któremu nie można było zapobiec (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 września 2011r – sygn. akt: IV CSK 77/11).

Zdarzeniem zewnętrznym jest zdarzenie, które nie wynikało z działania podmiotu, który powołuje się na siłę wyższą.

W naszym przekonaniu pandemia wywołana koronawirusem w wielu przypadkach może być uznawana właśnie jako przejaw siły wyższej.

Jak siła wyższa wpływa na bieg terminów sądowych i terminów przedawnienia?

Najczęściej stosowanym w praktyce przepisem dotyczącym siły wyższej jest art. 121 Kodeksu cywilnego, który stanowi, że w przypadku jej wystąpienia bieg terminu przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu. W praktyce oznacza to, że w przypadku wystąpienia takiego nadzwyczajnego zdarzenia termin, który nie rozpoczął jeszcze swojego biegu, jeżeli wystąpi w takim okresie, zostaje niejako „przesunięty” na czas obowiązywania.

Przykład 1: Termin przedawnienia z tytułu faktury VAT, której 3 letni termin miał rozpocząć bieg 20 marca 2020 (termin płatności), w skutek siły wyższej rozpoczyna jednak swój bieg dopiero kiedy ona ustanie - termin, który rozpoczął swój bieg zostaje zawieszony tj. okresu, w którym wstępowała siła wyższa, nie wlicza się do okresu przedawnienia.

Przykład 2: 3 - letni termin przedawnienia płatności faktury rozpoczął swój bieg w dniu 02.03.2020, w okresie od dnia 03.03.2020 do dnia 31.03.2020 na terenie całego kraju występował stan epidemii. W powyższym okresie bieg terminu przedawnienia został zawieszony. Do okresu przedawnienia należy „doliczyć” 29 dni.

Przepisy na temat skutków wystąpienia tak wyjątkowej sytuacji zawiera również art. 173 Kodeksu postępowania cywilnego, który wskazuje, że postępowanie ulega zawieszeniu z mocy prawa w razie zaprzestania czynności przez sąd wskutek siły wyższej.

Trzeba jednak wyraźne podkreślić, że powyższa instytucja dotyczy terminów procesowych, a nie terminów prawa materialnego (terminem procesowym jest np. termin na wniesienie zarzutów od nakazu zapłaty, a nie termin przedawnienia roszczenia np. z faktury). Omawiany przepis dotyczy czynności Sądu, a nie samej strony postępowania.

Na dzień publikacji niniejszego artykułu system sprawiedliwości funkcjonuje w ograniczonym zakresie, nie zaprzestał jednak wszelkich czynności. Nadal możliwe jest składanie m.in. środków zaskarżenia, zniesione zostało jedynie przeprowadzanie czynności z bezpośrednim udziałem stron. Okoliczność występowania stanu „siły wyższej” może stanowić dla uczestnika procesu podstawę do przywrócenia terminu do dokonania czynności. Sam fakt jednak, że strona miała utrudniony dostęp do Sądu nie powoduje z mocy samego prawa zawieszenia biegu terminów procesowych.

Jednocześnie informujemy, iż w naszym przygotowaniu jest cała seria artykułów dotyczących skutków pandemii i jej znaczenia dla stosunków prawnych.

Zachęcamy do bieżącego zapoznawania się.