Niecelowa egzekucja kogo obciążają koszty postępowania ?
Najczęściej w przypadku postępowania egzekucyjnego koszty postępowania obciążają dłużnika.
Co jednak w przypadku gdy egzekucja była niecelowa, bo doręczenie pozwu nastąpiło na nieprawidłowy adres?
Postanowienie Sądu Rejonowego Gdańsk-Południe w Gdańsku z 19.02.2024 r. w sprawie o sygn. XII 1 Co 1984/23 dowodzi, że w takim przypadku koszty powinny obciążać wierzyciela.
W jednej ze spraw nasz Klient został pozwany przez znany Fundusz Sekurytyzacyjny z siedzibą na terenie Trójmiasta.
Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie wydał w 2017 r. nakaz zapłaty w elektronicznym postępowaniu upominawczym, który został doręczony na nieaktualny adres dłużnika. Nakaz uprawomocnił się poprzez tzw. „podwójną awizację”. W oparciu o tytuł wykonawczy komornik wszczął egzekucję.
W 2023 r. na skutek naszej działalności nakaz zapłaty został uchylony a komornik umorzył egzekucję ze względu na upadek tytułu wykonawczego. W postanowieniu o umorzeniu kosztami obciążono jednak dłużnika.
Zgodnie art. 770 § 1 k.p.c. dłużnik powinien zwrócić wierzycielowi koszty niezbędne do celowego przeprowadzenia egzekucji. Ogólne przepisy dot. kosztów postępowania (art. 98-110 k.p.c) mają również odpowiednie zastosowanie do postępowania egzekucyjnego.
W zw. z powyższym w przypadku niecelowego wszczęcia egzekucji koszty powinny obciążać wierzyciela.
Niecelowość wszczęcia egzekucji zachodzi również w przypadku braku podstaw do złożenia wniosku o wszczęcie egzekucji: wszczęcie egzekucji na podstawie zrealizowanego tytułu wykonawczego; wszczęcie egzekucji na podstawie tytułu pozbawionego wykonalności; wszczęcie egzekucji z majątku dłużnika mimo posiadania przez wierzyciela zastawu w pełni zabezpieczającego zgłoszone roszczenie, chyba że egzekucja jest kierowana do przedmiotu zastawu [1].
Zgodnie z uzasadnieniem Uchwały Sądu Najwyższego z 8 marca 2013 r. w sprawie o sygn. III CZP 109/12 wydanej co prawda na gruncie poprzednio obowiązującego stanu prawnego, ale również odnoszącej się do kwestii „niecelowego wszczęcia egzekucji”,”:
„Pojęcie "niecelowego wszczęcia postępowania egzekucyjnego" użyte w tym przepisie - nawiązujące do terminu użytego także w art. 770 k.p.c. - pozwala na pewne uelastycznienie, wynikającej z art. 49 ust. 2 u.k.s.e., zasady obciążania opłatą egzekucyjną dłużnika w razie umorzenia postępowania na wniosek wierzyciela. Zarówno w doktrynie, jak również w orzecznictwie przyjmuje się, że art. 49 ust. 4 u.k.s.e. ma charakter wyjątkowy i należy go interpretować zwężająco (por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 2010 r., III CZP 93/10, OSNC 2011, nr 7-8, poz. 80 oraz uzasadnienie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 26 czerwca 2012 r., P 13/11, OTK-A Zb.Urz. 2012, nr 6, poz. 67). Chodzi tu o sytuację, w której w chwili wszczęcia postępowania czynności komornika nie mogły doprowadzić do zrealizowania obowiązku objętego tytułem wykonawczym, wierzyciel zaś jeszcze przed złożeniem wniosku egzekucyjnego mógł się o tym dowiedzieć i nie składać wniosku egzekucyjnego. Może mieć to miejsce w szczególności wówczas, gdy dłużnik nie dał powodu do wszczęcia przeciwko niemu postępowania egzekucyjnego ze względu na dobrowolną realizację obowiązku świadczenia stwierdzonego tytułem wykonawczym, wszczęcia egzekucji na podstawie zrealizowanego już tytułu wykonawczego, wszczęcia egzekucji na podstawie tytułu wykonawczego pozbawionego wykonalności (…)
Zgodnie natomiast ze stanowiskiem Sądu Najwyższy wyrażonego w Uchwale z dnia 13 kwietnia 2017 r. w sprawie o sygn. III CZP 4/17:
„W wypadkach, w których w grę wchodzi przyznanie dłużnikowi od wierzyciela kosztów obrony przed niecelową lub bezpodstawną egzekucją, koszty te obejmować mogą także koszt wynagrodzenia pełnomocnika dłużnika działającego za niego w postępowaniu egzekucyjnym, w tym pełnomocnika będącego adwokatem lub radcą prawnym. „
Na tożsamym stanowisku stanął również Sąd Rejonowy Gdańsk-Południe w omawianej sprawie, który stwierdził, że to wierzyciela jako podmiot profesjonalny powinny obciążać koszty niecelowego wszczęcia egzekucji. Fundusz inwestycyjny powinien natomiast zachować chociażby minimalny poziom staranności zawodowej i zweryfikować adres dłużnika po 6 latach.
Jeżeli w Państwa sprawie wystąpiła niecelowa egzekucja, to zapraszamy serdecznie do kontaktu z naszą Kancelarią. Po bezpłatnej analizie sprawy poinformujemy Państwa czy w sprawie można podjąć kroki prawne zmierzające do umorzenia egzekucji.
Poniżej prezentujemy całość uzasadnienia w sprawie po anonimizacji.
Sygn. akt XII 1 Co 1984/23
POSTANOWIENIE
Dnia 19 lutego 2024 r.
Sąd Rejonowy Gdańsk - Południe w Gdańsku Wydział XII Cywilny Sekcja do Spraw Egzekucyjnych w składzie następującym:
Przewodniczący: Sędzia Magdalena Łopuchow
po rozpoznaniu w dniu 19 lutego 2024 r. w Gdańsku
na posiedzencsiu niejawnym
sprawy egzekucyjnej z wniosku wierzyciela x Inwestycyjnego Zamkniętego Wierzytelności z siedzibą x
przeciwko dłużnikowi x
ze skargi wierzyciela na punkty 3, 4 i 5 postanowienia Komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym Gdańsk – Południe w Gdańsku x dnia 12 października 2023 r. w sprawie x
postanawia:
1. zmienić postanowienie Komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym Gdańsk – Południe w Gdańsku x z dnia 12 października 2023 r. w sprawie x w ten sposób, że:
a) uchylić punkt 3 sentencji;
b)zmienić punkt 4 sentencji, w ten sposób, że przyznać dłużnikowi kwotę 917 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego i obciążyć nimi w całości wierzyciela
c) zmienić punkt 5 sentencji w ten sposób, że kosztami postępowania egzekucyjnego w całości obciążyć wierzyciela;
2. zasądzić od wierzyciela x Inwestycyjnego Zamkniętego Wierzytelności z siedzibą x na rzecz dłużnika x tytułem zwrotu kosztów postępowania kwotę 147,00 (sto czterdzieści siedem) złotych, w tym kwotę 97,00 (dziewięćdziesiąt siedem) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty.
Sędzia Magdalena Łopuchow
UZASADNIENIE
Dłużnik x , reprezentowany przez zawodowego pełnomocnika, w dniu 2 listopada 2023 r. złożył skargę na punkty 3, 4 i 5 postanowienia Komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym Gdańsk – Południe w Gdańsku (…) z dnia 12 października 2023 r. w sprawie Km (…).
Zaskarżonemu postanowieniu dłużnik zarzucił naruszenie przepisów prawa procesowego w postaci art. 109 k.p.c. w zw. z art. 30 ustawy o kosztach komorniczych poprzez ich błędnie zastosowanie oraz przyjęcie, iż w niniejszej sprawie to dłużnik, a nie wierzyciel jest stroną zobowiązaną do poniesienia kosztów postępowania w sytuacji, gdy egzekucja była niecelowa ze względu na działanie wierzyciela.
Ponadto zdaniem dłużnika Komornik naruszył art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 13 k.p.c. poprzez ich błędną interpretację oraz przyjęcie, iż Komornikowi nie przysługuje uprawnienie do zasądzenie na rzecz dłużnika od wierzyciela kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu egzekucyjnym.
Skarżący podniósł, że wierzyciel w pozwie z 28 sierpnia 2017 r. wskazał błędny adres zamieszkania dłużnika. Dłużnik wskazał, że od (…) . zamieszkuje pod następującym adresem(…) . Z kolei wszelka korespondencja w postępowaniu przed Sądem Rejonowym Lublin-Zachód w Lublinie była nadawana na adres: (…) . Dłużnik powziął informację o postępowaniu egzekucyjnym dopiero w lipcu 2023 r. (wcześniej korespondencja była doręczana dłużnikowi/pozwanemu na nieprawidłowy adres) i niezwłocznie złożył szereg środków zaskarżenia celem wzruszenia tytułu wykonawczego.
Dłużnik wskazał, że pierwotny, jak i aktualny wierzyciel od dnia wniesienia pozwu do dnia umorzenia postępowania egzekucyjnego wskazywali na adres dłużnika, który jest nieaktualny od ponad 7 lat. Działanie takie jest przejawem rażącego niedbalstwa oraz naruszeniem prawa dłużnika do przeprowadzenia postępowania egzekucyjnego w sposób uczciwy oraz transparentny.
Ponadto dłużnik podkreślił, że nigdy nie był zobowiązany do świadczenia na rzecz żadnego z wierzycieli.
Skarżący wniósł o zmianę punktów 3, 4 i 5 zaskarżonego postanowienia poprzez obciążenie wierzyciela kosztami postępowania egzekucyjnego oraz zasądzenie od wierzyciela na rzecz dłużnika kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych w postępowania egzekucyjnym.
Komornik przekazał uzasadnienie dokonania zaskarżonej czynności wraz z aktami egzekucyjnymi (…) wnosząc o oddalenie skargi dłużnika w całości jako bezzasadnej.
Sąd ustalił, co następuje:
Postępowanie egzekucyjne w sprawie Km (…) zostało wszczęte na wniosek wierzyciela (…) przeciwko dłużnikowi (…) w oparciu o tytuł wykonawczy w postaci nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 11 października 2017 r. wydanego przez Sąd Rejonowy Lublin – Zachód w Lublinie w sprawie pod sygn. akt (…) , zaopatrzonego w klauzulę wykonalności z dnia 28 grudnia 2017 r.
We wniosku egzekucyjnym wierzyciel wskazał, że adresem zamieszkania dłużnika jest (…) . Dłużnik nie podejmował korespondencji pod wskazanym adresem. W toku postępowania egzekucyjnego Komornik ustalił adres zameldowania dłużnika (…) ), pod którym dłużnik również nie podejmował korespondencji.
Pismem z dnia 20 września 2023 r. dłużnik, reprezentowany przez zawodowego pełnomocnika, wniósł o umorzenie postępowania egzekucyjnego z uwagi na utratę mocy nakazu zapłaty, na podstawie którego prowadzone było postępowanie (k. 36 i nast. akt Km). Pełnomocnik dłużnika przedłożył Komornikowi kopię postanowienia Sądu Rejonowego Lublin – Zachód w Lublinie z dnia 16 sierpnia 2023 r. wydanego w sprawie pod sygn. akt (…) , w którym Sąd odrzucił wniosek dłużnika o przywrócenie terminu do złożenia sprzeciwu od nakazu zapłaty i postanowił przekazać sprawę Sądowi Rejonowemu Gdańsk- Południe w Gdańsku. W uzasadnieniu opisanego postanowienia Sąd wskazał, że strona pozwana uprawdopodobniła, że nie zamieszkiwała pod adresem wskazanym w pozwie.
Postanowieniem z dnia 12 października 2023 r. Komornik umorzył postępowanie egzekucyjne na podstawie art. 824 § 1 pkt 5 k.p.c. i ustalił koszty postępowania egzekucyjnego na kwotę 420,35 zł (w tym opłata egzekucyjna ustalona na podstawie art. 27 ust. 1 ustawy o kosztach komorniczych) i w całości obciążył nimi dłużnika (k. 48 akt Km).
Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie akt egzekucyjnych (…)
Sąd zważył, co następuje:
Skarga dłużnika zasługiwała na uwzględnienie.
W myśl art. 770 § 1 k.p.c. dłużnik powinien zwrócić wierzycielowi koszty niezbędne do celowego przeprowadzenia egzekucji. Przy czym koszty te ściąga się wraz z egzekwowanym roszczeniem. Koszty egzekucji ustala postanowieniem komornik, jeżeli przeprowadzenie egzekucji należy do niego (…). Tym samym, obowiązującą w postępowaniu rozpoznawczym regułę odpowiedzialności za wynik procesu zastąpiono w postępowaniu egzekucyjnym zasadą odpowiedzialności dłużnika za koszty egzekucji, połączoną z zasadą kosztów celowych. W doktrynie i orzecznictwie wyrażany jest pogląd, że pozostałe reguły odnoszące się do kosztów postępowania rozpoznawczego, normowane w art. 98-110 k.p.c., mają także odpowiednie zastosowanie w postępowaniu egzekucyjnym, pod warunkiem, że nie naruszają zasady ponoszenia celowych kosztów egzekucji przez dłużnika. Dłużnik zatem przeważnie zawsze ponosi koszty egzekucji, ale tylko w zakresie kosztów, które są zarazem niezbędne i celowe. Zgodnie zaś z art. 108 § 1 k.p.c. zdanie pierwsze, Sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji. Na mocy art. 13 § 2 k.p.c. zasada ta znajduje odpowiednie zastosowanie również w postępowaniu egzekucyjnym.
W konsekwencji podkreślić należy, iż o kosztach postępowania egzekucyjnego (w tym o opłacie stosunkowej) komornik rozstrzyga definitywnie na zakończenie postępowania egzekucyjnego, wydając w tym przedmiocie stosowne postanowienie. Dopiero wówczas komornik ma bowiem pełne podstawy do ustalenia podstaw prawnych i faktycznych w zakresie tychże kosztów, jak również oceny, które z nich miały charakter kosztów niezbędnych do celowego przeprowadzenia egzekucji. Komornik musi mieć przy tym na uwadze przebieg całego postępowania.
Pojęcie niecelowego wszczęcia postępowania egzekucyjnego nie jest zdefiniowane w przepisach kodeksu postępowania cywilnego. Sąd, dokonując analizy zarzutów skargi w oparciu o zawartość akt postępowania egzekucyjnego, posiłkował się wciąż aktualnym stanowiskiem Sądu Najwyższego wyrażonym w uzasadnieniu uchwały z dnia 8 marca 2013 r. (III CZP 109/12), z którego to uzasadnienia wynika, iż: „(…) sama utrata mocy przez nakaz zapłaty nie jest okolicznością przesądzającą o tym, że egzekucja została wszczęta przez wierzyciela niecelowo. W takim przypadku, istotnymi okolicznościami pozwalającymi ocenić celowość wszczęcia postępowania egzekucyjnego mogą być natomiast - ocenianie ad casum - konkretne, rzeczywiste okoliczności, które doprowadziły do upadku mocy nakazu zapłaty, o ile zdoła je wykazać dłużnik w skardze na czynności komornika. Jeżeli podstawą wszczęcia egzekucji był nakaz zapłaty, który utracił moc po wszczęciu egzekucji dla oceny ewentualnej niecelowości wszczęcia postępowania egzekucyjnego istotne jest, czy wierzyciel wszczął egzekucję, nie wiedząc o przyczynach, które doprowadziły do późniejszej utraty mocy nakazu zapłaty, np. obiektywnej przeszkodzie, która uniemożliwiła dłużnikowi (pozwanemu) złożenie w terminie sprzeciwu (o chorobie pozwanego, jego nieobecności w miejscu zamieszkania) albo wadliwości w doręczeniu nakazu zapłaty pozwanemu.” Zatem sam upadek nakazu zapłaty w toku czynności procesowych podjętych przez dłużnika nie uzasadnia przyjęcia, że w chwili, gdy wierzyciel dysponujący tytułem wykonawczym skierował wniosek do organu egzekucyjnego o wszczęcie postępowania egzekucyjnego, nie były to czynności celowe.
Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy Sąd doszedł do przekonania, iż w sprawie (…) wszczęcie egzekucji nie było celowe. Tytuł egzekucyjny– jak wykazał skarżący – nie został mu skutecznie doręczony. Fakt ten potwierdził także Sąd Rejonowy Lublin – Zachód w Lublinie, który postanowieniem z dnia 16 sierpnia 2023 r. (k. 34 akt Co) wskazał, iż doręczenie pozwanemu nakazu zapłaty nie było skuteczne z uwagi na błędny adres. Do swojej skargi dłużnik załączył kopie dokumentów z akt sprawy (…)
Nadto zważyć należy, że składając wniosek egzekucyjny wierzyciel posługiwał się nieaktualnym adresem zamieszkania dłużnika. W ocenie Sądu wierzyciel, będący podmiotem profesjonalnym na rynku obrotu wierzytelnościami, powinien podjąć odpowiednie kroki w celu ustalenia aktualnego adresu zamieszkania dłużnika, w szczególności składając wniosek egzekucyjny po upływie 6 lat od daty uzyskania tytułu wykonawczego.
W ocenie Sądu, z przedstawionych wyżej okoliczności wynika, że wszczęcie postępowania w sprawie (…) było niecelowe. W konsekwencji to wierzyciel winien ponieść koszty postępowania egzekucyjnego.
Konsekwencją obciążenia wierzyciela kosztami postępowania egzekucyjnego w całości jest przyznanie dłużnikowi reprezentowanemu w postępowaniu egzekucyjnym przez adwokata kosztów zastępstwa prawnego w kwocie 917 złotych (w tym opłata skarbowa w wysokości 17 zł) i obciążenie nimi wierzyciela w całości. Sąd dokonał ustalenia wysokości kosztów zastępstwa prawnego w postępowaniu egzekucyjnym w oparciu o § 8 ust. 1 pkt 7 w zw. z § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radcowskie (Dz. U. z 2015r., poz. 1800).Mając na uwadze powyższe okoliczności, Sąd na podstawie art. 767 k.p.c. oraz powołanych przepisów prawa, orzekł jak w punkcie 1 sentencji.
O kosztach postępowania wywołanego wniesieniem skargi, Sąd orzekł w punkcie 2 postanowienia, w oparciu o przepis art. 98 § 1 oraz § 11 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. w zw. z § 8 ust. 1 pkt 8 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radcowskie mając na uwadze wynik postępowania – fakt uwzględnienia skargi dłużnika w całości.
Sędzia Magdalena Łopuchow
[1] M. Simbierowicz, T. Skoczylas [w:] Komentarz do ustawy o kosztach komorniczych [w:] Ustawa o komornikach sądowych. Ustawa o kosztach komorniczych. Komentarz, red. M. Świtkowski, LEX/el. 2021, art. 30.